Geschiedenis van loodgieter

Veel van de hedendaagse sanitaire voorzieningen en bijbehorende attributen zijn uitgevonden door mensen uit verschillende culturen en regio’s over de hele wereld. De ontwikkelingen op het gebied van sanitaire hygiëne bestrijken een periode van vele duizenden jaren in de geschiedenis van de mens.

Deze sanitaire ontwikkelingen hebben uiteindelijk geleid tot het beroep van loodgieter zoals we dat nu kennen, hoewel het eerst nog niet zo heette. Hieronder staat een chronologische tijdlijn van de geschiedenis en ontwikkelingen op het gebied van sanitaire voorzieningen.

Sanitaire ontwikkelingen in de Prehistorie

De Prehistorie was het tijdperk waarin bepaalde beschavingen al sanitaire voorzieningen gebruikten. Hieronder zijn de systemen opgesomd die tijdens de Prehistorie zijn ontwikkeld en in gebruik waren.

4000-3000 v. Chr. – Eerste waterleidingen

Veel historici zijn het erover eens dat in de stad Mohenjo-Daro (nu in het huidige Pakistan en India) zo rond 3500 voor Christus de eerste riolen zijn ontstaan. De Indusbeschaving (ook Harappabeschaving genoemd) zijn ook de uitvinders van vele andere innovaties. Voorbeelden van deze innovaties zijn systemen voor standaardmaten- en gewichten en het produceren van metalen zoals koper, tin en brons.

De huizen van de Harappabevolking in deze regio kregen individueel water aangeleverd via gemetselde waterleidingen die vanaf waterputten afkomstig waren. Het afvalwater werd van de huizen weggeleid via overdekte rioleringen die door de hoofdstraten liepen. Hygiëne was waarschijnlijk erg belangrijk in de Harappacultuur want zelfs de kleinste huisjes waren aangesloten op het openbare rioleringssysteem.

2500 v. Chr. – Eerste koperen waterleidingen

De oude Egyptenaren bedachten technieken om koperlegeringen te maken en te gebruiken bij waterleidingsystemen. De Egyptische smeden ontwikkelden koperen gereedschappen en leidingen die gebruikt werden voor hun vernuftige irrigatiesystemen. Via deze irrigatiesystemen konden ze in tijden van droogte water uit de rivier de Nijl halen om hun gewassen water te geven. Als er teveel water was, werd dit via dezelfde irrigatiesystemen juist afgevoerd naar de Nijl.

Tijdens opgravingen in 1994 van een grafcomplex van een piramide ontdekten archeologen de overblijfselen van een koperen leiding- en afvoersysteem. Deze piramide dateert vermoedelijk uit ongeveer 2500 voor Christus en is dus zo’n 4500 jaar oud! Omdat de Egyptenaren in die tijd in het hiernamaals geloofden verklaart dat hoogstwaarschijnlijk waarom dit sanitaire systeem gemaakt is, het had op aarde namelijk geen enkele functie.

2000-1000 v. Chr. – Eerste drainage en riolering

Rond 1500 voor Christus is op het Griekse eiland Kreta slim gebruik gemaakt van een steile helling om zo een geavanceerd afvoersysteem met mangaten, gootstenen én toiletten te creëren. De buizen van het afvoersysteem waren gemaakt van terracotta en liepen taps toe om zo de vorming van bezinksel tegen te gaan.

In een badkamer, waarvan gedacht wordt dat het van een koningin uit de tijd was, is een badkuip van 1,5 meter lang ontdekt. Het vieze badwater werd geleegd in een gat in de vloer dat leidde naar de rivier Kairatos. Deze badkamer beschikte ook over een toilet wat waarschijnlijk ’s werelds eerste doorspoeltoilet was. Deze oude watercloset werd waarschijnlijk doorgespoeld met regenwater en bevatte zelfs scheidingswanden om de gebruiker ervan wat privacy te geven.

710 v. Chr. – Eerste douche ter wereld

Een van de oudst bekende verslagen waarin vermelding wordt gemaakt van iets wat voor een douche door kan gaan dateert uit 710 voor Christus. Koning Sargon II van Assyrië droeg zijn slaven op om koud water over zijn hoofd te gieten zodat hij kon baden.

500 v. Chr. – 476 n. Chr. – Romeinse sanitaire voorzieningen

Tijdens de periode dat het Romeinse rijk bestond (500 v. Chr. en 476 n. Chr.) zijn er veel sanitaire voorzieningen en waterbeheersystemen ontwikkelt. Deze worden beschouwd als de voorlopers van de gootstenen, douches, badkuipen, toiletten en afvoersystemen die wij tegenwoordig gebruiken in ons alledaagse leven.

De Romeinse ingenieurs hebben het voor elkaar gekregen om via geavanceerde aquaducten water vele kilometers vanaf het platteland naar de Romeinse steden te transporteren. Het knappe van deze aquaducten is dat ze zelfs water op ingenieuze manieren vervoerden over landschappen waarin veel hoogteverschil zat. Nadat het water via deze aquaducten in de steden aangekomen was werd het opgevangen in grote watertanks en via tunnels en waterleidingen gedistribueerd naar baden, fonteinen en toiletten. Eerst waren het alleen de rijke Romeinen die van dit systeem gebruik maakten, naarmate de vooruitgang verder ging kwamen er ook openbare badhuizen en watervoorzieningen voor de gewone Romeinse bevolking die minder geld te besteden hadden.

De Romeinse ingenieurs maakten echter soms ook fatale fouten. Zo werd er rond 200 voor Christus gebruik gemaakt van loden waterleidingen, dit zorgde voor een veel betere manier waarop het water Rome werd ingevoerd. Het probleem is echter dat de Romeinen niet doorhadden dat deze waterleidingen van lood gifstoffen bevatten die het water verontreinigde, door loodvergiftiging waren vele doden onder de bevolking het gevolg. Het loodniveau in het water steeg tot wel 10 keer de maximale hoeveelheid dat veilig is voor mensen om te consumeren. Veel kinderen kwamen om het leven en zwangere vrouwen kregen veel meer miskramen dan normaal als gevolg van het drinken van dit met lood verontreinigde water. Sommige geleerden zijn zelfs van mening dat het Romeinse rijk ten onder is gegaan aan loodvergiftiging!

Sanitaire ontwikkelingen in Tijd van Steden en Staten

De Tijd van Steden en Staten is een periode in de geschiedenis van de mens die ongeveer begon rond het jaar 1500. Hieronder staan de sanitaire ontwikkelingen die zijn gedaan in de Tijd van Steden en Staten.

1596 – Eerste doorspoeltoilet (“The John” genaamd)

In 1596 heeft Sir John Harington (peetzoon van koningin Elizabeth I) het eerste doorspoeltoilet ter wereld uitgevonden. Harington was verbannen van het Engelse koninklijke hof omdat hij ongewilde verhalen had rondgebazuind wat niet werd gewaardeerd door de koningin. Hierdoor bouwde hij zelf ergens anders een huis dat een doorspoeltoilet bevatte. Elizabeth I vergaf haar peetzoon en toen ze hem vervolgens in zijn huis opzocht was ze erg onder de indruk van het doorspoeltoilet. Ze gaf haar peetzoon John opdracht om ook een doorspoeltoilet te bouwen in Richmond Palace. Dat toilet werd sinds toen gekscherend “The John” genoemd, vernoemd naar bedenker Sir John Harington.

1652 – Eerste Amerikaanse stadswatersysteem

Kolonisten bouwden in 1652 het eerste Amerikaanse stadswatersysteem in Boston. Ze hebben de handen ineen geslagen om ” The Conduit” (De Waterleiding) te bouwen, dit waterleidingsysteem was voor brandbestrijding maar ook voor huishoudelijk gebruik van de stadsbewoners. De meeste waterleidingen van The Conduit waren gemaakt van uitgeholde boomstammen.

1664 – Eerste waterleiding in Frankrijk

Koning Lodewijk XIV van Frankrijk gaf opdracht tot de aanleg van een gietijzeren waterleiding dat 24 km lang was. Deze waterleiding liep van een pompstation in Marly-on-Seine naar het paleis van Versailles. De hoofdleiding leverde ook water aan de nabijgelegen stad, deze leidingen bedienden meer dan 330 jaar lang de paleistuinen en fonteinen. In dit artikel kun je meer lezen hoe Koning Lodewijk XIV aan al het benodigde water kwam voor zijn paleis in Versailles.

1767 – Eerste mechanische douche

De Engelse kachel- en verwarmingsfabrikant William Feetham patenteerde ’s werelds eerste mechanische douche, bekend als de “English Regency shower” (Engelse regentendouche). Deze douche bestond uit een groot bassin om in te staan, en een bovengrondse watertank die het water via een handpomp in datzelfde bassin pompte. Zodra er genoeg water in het bassin was verzameld, trok diegene die een douche nam aan een ketting om het water over zich heen te gieten. Het gebruikte water werd weer opgepompt in het bassin gedurende de douchebeurt en werd zo dus hergebruikt.

Overigens waren niet veel mensen gecharmeerd van ’s werelds eerste mechanische douche. Het water dat de douche hergebruikte was namelijk vuil en koud. In die periode was men meer gewend aan het nemen van warme baden. Het zou nog vele grote verbeteringen (waaronder de ontwikkeling waterboilers) en vele jaren duren voordat de douche omarmt werd als alledaags sanitair.

1775 – Prototype voor het moderne toilet

In 1775 vroeg Alexander Cumming een octrooi aan voor een zeer vergelijkbaar doorspoeltoilet als hetgeen Sir John Harington had bijna 200 jaar eerder had uitgevonden. Alexander Cumming had wel een paar belangrijke verbetering aangebracht aan zijn doorspoeltoilet. Het prototype van Cumming bevatte een apparaatje dat de watertoevoerklep koppelde aan het spoelmechanisme, hierdoor kon het waterreservoir steeds opnieuw geleegd en weer gevuld worden. Verder bevatte dit doorspoeltoilet een s-vormige pijp waarin een laagje water bleef staan, dit voorkwam stank omdat er geen rioollucht meer omhoog kon komen.

1795 – Eerste waterleidingsysteem voor brandweer

Rond 1795 was het waterleidingsysteem van de Amerikaanse stad New York niet voldoende meer voor brandbestrijding voor de alsmaar groeiende bevolking. Er werd een nieuw netwerk van holle boomstammen bedacht en gecreëerd om toegang tot bluswater te hebben bij brand. De brandweerlieden konden als er ergens brand was gaten in deze holle boomstammen boren om snel toegang tot water te hebben. Als de brand was geblust konden ze de gaten die ze eerder hadden geboord weer vrij eenvoudig afdichten.

Sanitaire ontwikkelingen in de IJzeren Eeuw

In de 19e eeuw vond de Industriële Revolutie plaats en staat daarom ook bekend onder de naam IJzeren Eeuw. In deze eeuw zijn veel ontwikkelingen en ontdekkingen gedaan in de Verenigde Staten, waarna andere landen deze innovaties vaak iets later ook omarmden. Echter veel van deze ontwikkelingen gingen geheel aan Nederland voorbij. Hieronder staan de sanitaire ontwikkelingen die zijn gedaan in de IJzeren Eeuw.

1804-1810 – Eerste gietijzeren waterleidingsysteem in VS

Philadelphia was de eerste stad in Amerika die overstapte van houten waterleidingen naar gietijzeren waterleidingen. Deze waterleidingen van gietijzer waren een stuk duurzamer dan de houten exemplaren en de druk op de leidingen zelf was ook een stuk beter te regelen.

1815 – Eerste beschikbaarheid van veilig water

Het bestuur van de Amerikaanse stad Philadelphia hield zich ook als eerste bezig met het leveren van veilig water dat direct beschikbaar was. Het Fairmount Water Works werd gebouwd, dit verving het oude inefficiënte stoommachinesysteem dat eerst werd gebruikt. Het water werd direct naar betalende bedrijven en particulieren geleid, via brandkranen kon iedereen met een emmer gratis water halen.

1829 – Eerste hotel in VS met sanitair

Het Tremont House in Boston was het eerste Amerikaanse hotel in zijn soort dat binnensanitair aanbood aan hun gasten. Het hotel was ontworpen door architect Isaiah Rogers en wordt beschouwd als het eerste moderne hotel van Amerika. Naast toiletten en stromend water bood het hotel ook onbeperkt gratis zeep aan hun gasten aan om te gebruiken.

1833 – Eerste sanitair in het Witte Huis

Tot aan het Amerikaanse presidentschap van Andrew Jackson werd water naar het Witte Huis gepompt vanuit een put in het aangrenzende Treasury Building. Sanitair in het presidentiële huis van de Amerikaanse presidenten werd pas gerealiseerd in 1833, en het was toen alleen nog maar op de begane grond beschikbaar. Tijdens het presidentschap van Franklin Pierce, 20 jaar later dus, zou pas sanitair op de andere etages beschikbaar worden.

1835-1842 – Eerste gemeentelijk waterreservoir in VS

New York begon in 1835 met de bouw van hun eerste aquaduct en waterreservoir voor midden-Manhattan. Het watersysteem werd in 1842 in gebruik genomen en het haalde zo’n 272,5 miljoen liter zoet water per dag uit de Croton River voor de stadsbewoners.

1848 – National Public Health Act in UK

In Engeland werd in 1848 de National Public Health Act goedgekeurd. Dit bevatte aantekeningen en notities over de gezondheid en veiligheid van drinkwater voor de bevolking. Daarnaast werd de General Board of Health opgericht om dit in de gaten te houden. De National Public Health Act was een gevolg van een aantal ernstige cholera-uitbraken, maar het had wel zijn gebreken. Het staat daarom meer bekend als blauwdruk van latere veiligheidsmaatregelen op het gebied van (drink)water. De act wordt gezien als een van de grootse mijlpalen in de geschiedenis van de volksgezondheid, het is later door vele andere landen in de wereld in aangepaste vorm overgenomen.

1855 – Eerste stadswijde rioolsysteem in VS

In 1855 voltooide het Amerikaanse Chicago de aanleg van het kanaal van Illinois en Michigan. Dit kanaal keerde de oorspronkelijke stroomrichting van de Chicago River via twee enorme pompen om, daardoor werd Chicago plots een groot handelscentrum.

In dezelfde periode vielen er ook vele duizenden doden door meerdere hevige uitbraken van ziektes zoals cholera, tyfus en dysenterie. Deze ziektes waren het gevolg van het moerassige klimaat waarin Chicago zich bevond. Om de ziektes een halt toe te roepen werden er door de stadsingenieurs rioolleidingen bovenop de bestaande wegen in Chicago aangelegd. Vervolgens gooiden ze hier een laag puin van 2,5 meter bovenop, dit resulteerde in het allereerste stadswijde rioolsysteem van Amerika.

1857 – Eerste commerciële toiletpapier

Uitvinder Joseph Gayetty uit de Verenigde Staten begon in 1857 met de verkoop van “medicinaal toiletpapier” dat was gemaakt van de planten hennep en aloë. Omdat Gayetty zo trots was op zijn uitvinding had elk vel van het toiletpapier een watermerk met zijn naam erop gedrukt. Het toiletpapier werd verkocht in pakken en dus nog niet in de rolvorm zoals wij dat tegenwoordig kennen.

Saillant detail is dat hij als advertentieslogan “de grootste noodzaak van deze tijd!” gebruikte. Zeker met de wereldwijde coronapandemie die in 2019 begon is dit een erg toepasselijke slogan. Mensen waren zo bang dat ze in de supermarkten toiletpapier ging hamsteren zodat ze tijdens de lockdowns niet zonder kwamen te zitten.

1870 – Eerste keramische spoeltoilet & boiler

De Britse aardewerkfabrikant Thomas William Twyford vond in 1870 het keramische toilet dat uit één geheel bestond uit. De grote doorbraak hiervan kwam een paar jaar nadat hij het bedrijf van zijn vader had overgenomen toen die was overleden. Zijn vader was zelf ook een pionier op het gebied sanitaire hygiëne, dus heel verrassend was het niet dat Thomas William Twyford in zijn voetsporen trad.

Rond dezelfde tijd begon men waterboilers in kleinere gebouwen zoals huizen te installeren. Deze waterboilers brachten een enorme revolutie teweeg in de Amerikaanse huishoudens. De huizen hadden nu direct toegang tot heet water waardoor koken, schoonmaken, wassen en baden en stuk makkelijker werd voor iedereen!

1891 – De waarheid rondom Thomas Crapper

Thomas Crapper was een loodgieter en zakenman uit Engeland. Lang ging er een mythe rond dat Crapper de uitvinder was van het doorspoeltoilet, maar dit is dus niet waar. Het doorspoeltoilet was immers in 1595 was het al uitgevonden door Sir John Harington en in 1775 had Alexander Cumming al een octrooi voor een verbeterd model aangevraagd. Crapper is dus vaak ten onrechte gezien als bedenker van het doorspoeltoilet. Maar zijn bijdragen op het gebied van sanitair is nog steeds aanzienlijk, hij opende in 1870 zelf ’s werelds eerste badkamershowroom! Vandaag de dag bestaat zijn bedrijf nog steeds, het is te bezoeken op thomas-crapper.com waar luxe badkamers worden verkocht.

Moderne sanitaire ontwikkelingen

Veel sanitaire ontwikkelingen die in de recente geschiedenis zijn gedaan hebben zijn oorsprong in de Verenigde Staten. Vaak worden deze ideeën en ontwikkelingen op sanitair en hygiënisch gebied snel door andere landen omarmd en gebruikt als ze een succes zijn gebleken in Amerika zijn. Hieronder staan de hedendaagse sanitaire ontwikkelingen.

1930 – Eerste Amerikaanse gestandaardiseerde sanitaircodes

Voordat Herbert Hoover de 31e president van Amerika werd was hij, samen met Dr. Roy B. Hunter, een van de grondleggers van de “Modern Standardized Plumbing Codes” (moderne gestandaardiseerde loodgieterscodes). Hoover was ingenieur én Amerikaans minister van Handel in 1921, Dr. Roy B. Hunter was hoofd van het National Bureau of Standards in de jaren 1920 tot de jaren 1940. De eerste loodgieterscode was in 1928 een feit en werd de “Hoover Code” genoemd, ter ere van Herbert Hoover zelf. Vandaag de dag wordt er nog steeds naar het werk en de loodgieterscodes van Dr. Roy B. Hunter verwezen.

1945 – Veel nieuwe loodgieters in Nederland

Kort nadat de Tweede Wereldoorlog was afgelopen, vestigden veel goede loodgieters zich in Nederland om mee te helpen aan de wederopbouw van het land. Om als zelfstandig loodgietersbedrijf aan de slag te mogen moest er aan drie voorwaarden voldaan worden. Zo moest men kredietwaardig zijn, in het bezit zijn van een middenstandsdiploma en een opleiding tot loodgieter volgen om zo het vakdiploma GAWALO (erkend GAsfitter, WAterfitter en LOodgieter) te behalen.

1950 – Eerste niet-metalen pijpen

Omdat er door de Tweede Wereldoorlog een te kort was aan metaal in Amerika werden de kunststof waterleidingen ontwikkeld. Drie jaar later werden de eerste waterleidingen van PVC (polyvinylchloride) in de Verenigde Staten aangelegd. Vandaag de dag zijn in de beter ontwikkelde landen de waterleidingen voor sanitair nog steeds gemaakt van PVC-materiaal. PVC is een sterk, licht en waterdicht materiaal dat tegen relatief lage kosten gemaakt kan worden.

1978 – Eerste wetten voor waterbehoud

In 1978 werd er in het Amerikaanse Californië een wet aangenomen dat bepaalde dat een toilet niet meer dan 13 liter per spoelbeurt mocht doorspoelen. Voorheen verbruikten veel wc’s meer dan 22,5 liter per spoelbeurt. Volgens een rapport uit 2013 gebruikte het droge en dichtbevolkte Californië 11 biljoen liter water per jaar voor stedelijk gebruik. Hiervan was tussen de 28% en 40% gebruikt om het toilet door te spoelen!

1992 – Amerikaanse energiebeleidswet

In 1992 kwam de Energy Policy Act (EPAct) in Amerika, deze wet zorgde ervoor dat toiletten die meer dan 6 liter water per spoelbeurt verbruikten verboden werden.

2003 – Eerste internationale normen

In 2003 is de International Code Council opgericht om internationaal gehandhaafde bouwcodes te ontwikkelen om zo een standaard te creëren voor alle bouwprojecten over de hele wereld. Deze organisatie heeft geen winstoogmerk en ontwikkelt codes die wereldwijd worden gebruikt om veilig, betaalbaar en duurzaam te bouwen.

2015 – Strengere waterbeleid in Californië

In 2015 heeft de Amerikaanse staat Californië een van de strengste waterbesparende regels doorgevoerd. Geen enkel residentieel toilet in deze staat mag sinds dat jaar nog meer dan 4,8 liter water per spoelbeurt gebruiken. Een urinoir mag niet meer dan 0,5 liter water per spoelbeurt gebruiken. Keukenkranen mogen niet meer dan 6,8 liter water per minuut gebruiken.